سندروم روده تحریک پذیر چیست؟ علائم و روش های درمان
سندروم روده تحریک پذیر (IBS) نوعی بیماری گوارشی است. علائم این بیماری گوارشی در بسیاری از افراد خفیف تا متوسط است؛ اما یکی از بیماری های بسیار شایع در بین افراد جامعه است. البته افرادی هستند که دائما دردهای شدید شکمی را تجربه می کنند؛ بدون آنکه بدانند به این سندرم مبتلا هستند! با شناخت علائم سندرم روده تحریک پذیر و راه های کنترل آن می توان این بیماری را سریع تر بهبود بخشید.
ما در این نوشتار از سیرا قصد داریم درباره اینکه از کجا بفهمیم سندروم روده تحریک پذیر داریم؟ و روش های کنترل و درمان آن صحبت کنیم؛ با ما تا انتهای این نوشتار همراه باشید.
سندروم روده تحریک پذیر چیست؟
سندروم روده تحریک پذیر به انگلیسی (Irritable Bowel Syndrome) یک بیماری مزمن گوارشی است. این بیماری ممکن است هر کسی را در هر سنی درگیر کند اما طبق آمارهای موجود زنان بیشتر از مردان به این سندرم مبتلا می شوند.
سندرم روده تحریک پذیر را نمی توان جزء بیماری های خطرناک نام برد؛ اما در صورت عدم درمان ممکن است فرد دردهای شکمی زیادی را تجربه کند.
علت ابتلا به سندرم روده تحریک پذیر چیست؟
تا به امروز علت دقیق ابتلا به سندرم روده تحریک پذیر مشخص نشده است. اما طبق مطالعات انجام شده، عوامل میکروبی نقش اساسی در بروز این بیماری دارند. البته عوامل دیگری هم در به وجود آمدن این بیماری تاثیر دارند که عبارتند از:
- رژیم غذایی؛
- عوامل محیطی مثل استرس؛
- عوامل ژنتیکی؛
- تغییرات هورمونی به خصوص در زنان؛
- عدم توانایی سیستم عصبی مرکزی در کنترل سیستم هضم؛
علائم سندرم روده تحریک پذیر چیست؟
- تغییر در عادات دفع مدفوع؛
- درد و گرفتگی شکم؛
- احساس خالی نشدن روده پس از دفع مدفوع؛
- عبور مخاط از راست روده؛
- تورم یا نفخ شکم؛
- نیاز ناگهانی و فوری به دفع؛
این علائم اصولا پس از غذا خوردن تشدید پیدا می کنند، همچنین امکان دارد تا چند روز شدید باشند و پس از آن به طور کامل رفع شوند. همچنین علائم بیماری روده تحریک پذیر در افراد مختلف متفاوت است. نشانه های زیر نیز از علائم بیماری روده تحریک پذیر است اما به ندرت دیده می شود:
- تکرر ادرار؛
- بوی بد دهان؛
- سردرد؛
- درد مفصل یا عضله؛
- خستگی مداوم؛
- رابطه جنسی دردناک در زنان؛
- قاعدگی های نامنظم؛
- اضطراب و افسردگی؛
غذاهای مضر برای افراد مبتلا به سندرم روده تحریک پذیر
رعایت رژیم غذایی در بیماران مبتلا به سندرم روده تحریک پذیر، کمک بسیاری بزرگی در کنترل این بیماری می کند. نوشیدنی ها و خوراکی های زیر می توانند علائم بیماری روده تحریک پذیر را شدیدتر کنند:
- لوبیا؛
- کرفس؛
- پیاز؛
- هویج؛
- کشمش؛
- موز؛
- زردآلو؛
- آلو خشک؛
- جوانه بروکسل؛
- شیرینی؛
- محصولات لبنی؛
- آدامس بدون قند؛
- کافئین؛
رژیم غذایی مناسب برای افراد مبتلا به سندرم روده تحریک پذیر
همان طور که گفتیم یکی از راه های کنترل و درمان سندرم روده تحریک پذیر داشتن رژیم غذایی مناسب است. این بیماران باید در رژیم غذایی روزانه خود موارد زیر را رعایت کنند:
مدیریت مصرف فیبر روزانه
به اکثر افراد مبتلا به این بیماری توصیه می شود که میزان دریافتی فیبر روزانه خود را افزایش دهند؛ چرا که سطح متعادل مصرف فیبر به هضم سالم و بهتر غذاها کمک می کند.
مصرف پروبیوتیک
پروبیوتیک ها باکتری های مفیدی می باشند که باعث بهبود سلامت روده می شوند؛ بنابراین مصرف پروبیوتیک ها در بهبود علائم بیماری روده تحریک پذیر می تواند مفید باشد.
ثبت عادات غذایی
نمی توان یک رژیم غذایی ثابت برای همه بیماران مبتلا به سندرم روده تحریک پذیر یا آی بی اس در نظر گرفت. بنابراین فرد برای یافتن رژیم غذایی مناسب باید مراحل آزمون و خطا را بگذراند و در این راه حتما از یک مشاوره تغذیه کمک بگیرد. ثبت عادت و تغییرات غذایی به این بیماران کمک می کند تا متوجه شوند که کدام مواد غذایی و نوشیدنی ها باعث تحریک بیماری و کدام یک باعث بهبود آن می شود.
روش های درمان سندروم روده تحریک پذیر
در حال حاضر یک درمان ثابتی برای این بیماری وجود ندارد. اما اگر بیماران از عوامل محرک این بیماری دوری کنند، رژیم غذایی مناسبی داشته باشند و به توصیه های پزشک خود توجه کنند، به طور قابل توجهی می توانند از پیشرفت این بیماری جلوگیری کنند و یا حتی آن را به طور کامل بهبود بخشند. از جمله روش های درمان سندرم روده تحریک پذیر که در حال حاضر پزشکان تجویز می کنند عبارتند از:
داشتن رژیم غذایی مناسب
- پرهیز از مصرف آدامس های بدون قند، غذاهای رژیمی و مواردی که در این مقاله به آن اشاره شد.
- مصرف بیشتر غذاهای با پایه جو دوسر برای کاهش نفخ شکم یا گاز معده؛
- کاهش مصرف نوشیدنی های الکل دار؛
- پرهیز از مصرف نوشابه های گازدار و نوشیدنی های خیلی شیرین؛
- کاهش مصرف برخی میوه ها و سبزیجات؛
- نوشیدن حداقل ۸ لیوان آب در روز؛
- پرهیز از مصرف گلوتن؛
- هر سه وعده اصلی غذایی را در زمان مشخصی میل کنید.
- از تند خوردن غذا پرهیز کنید.
مدیریت اضطراب و استرس
- انجام تمریناتی مثل مدیتیشن، یوگا و … که به آرامش ذهن کمک می کنند.
- داشتن فعالیت بدنی منظم و روزانه؛
- مراجعه به مشاوره یا روانشناس؛
داروی سندرم روده تحریک پذیر
بهترین قرص برای سندروم روده تحریک پذیر شامل موارد زیر است:
- داروهای ضد اسپاسم: به منظور کاهش درد عضلات روده و گرفتگی شکم
- داروهای ملین: جهت درمان یبوست
- داروهای ضد تحریک: جهت کاهش علائم اسهال
- آلوسترون: موثر در اسهال
- آمیتیزا: موثر در یبوست
- ریفاکسیمین و آنتی بیوتیک: کاهش اسهال
- الوکسادولین: جهت مصرف در موارد بسیار شدید بیماری
توجه: به هیچ عنوان مصرف خودسرانه داروهای سندرم روده تحریک پذیر توصیه نمی شود.
درمان روانشناختی
گاهی دردهای ناشی از بیماری روده تحریک پذیر بسیار شدید می باشند و ممکن است افراد از نظر ذهنی دچار مشکل شوند. در این مواقع پزشک تمرینات ذهنی و فیزیکی زیر را برای کاهش دردهای جسمی و ذهنی بیمار توصیه می کند:
- هیپنوتیزم درمانی؛
- درمان شناختی رفتاری؛
- ورزش برای درمان سندرم روده تحریک پذیر؛
بیماری های مرتبط با سندرم روده تحریک پذیر
- یبوست: فرد در این حالت دچار درد معده، نفخ، ناراحتی معده، تاخیر در دفع معده می شود و شکل مدفوع در سندروم روده تحریک پذیر در این مواقع سفت یا برآمده است.
- اسهال: نیاز فوری به توالت، احتمال ایجاد درد معده، حرکات روده ای بسیار مکرر در این حالت تجربه می شود و همچنین شکل مدفوع در سندرم روده تحریک پذیر در این مواقع آبکی است.
- مدفوع متناوب: فرد در این حالت هم اسهال و هم یبوست را تجربه می کند.
تشخیص سندرم روده تحریک پذیر
تا چندین سال گذشته هیچ آزمایش یا تصویربرداری خاصی برای تشخیص بیماری روده تحریک پذیر وجود نداشت. اما خوشبختانه با پیشرفت علم پزشکی با انجام آزمایش خون پزشکان می توانند وجود یا عدم وجود این بیماری را تشخیص دهند.
از آنجا که علائم و شدت بروز این بیماری در افراد مختلف متفاوت است پزشک برای تشخیص نوع دقیق آن و شدت این بیماری سوالات زیر را از بیماران خود می پرسد:
- آیا دچار اسهال یا یبوست می شوید؟
- آیا احساس درد یا ناراحتی در شکم خود دارید؟
- هر چند وقت یکبار دچار نفخ می شوید؟
پس از دریافت پاسخ این سوالات پزشک در صورت نیاز آزمایشات زیر را تجویز می کند:
- آزمایش خون؛
- تست حساسیت به لاکتوز؛
- آزمایش مدفوع؛
- سیگموئیدوسکوپی و کولونوسکوپی؛
- غربالگری سرطان روده بزرگ؛
سوالات متداول
از جمله علائم سندروم روده تحریک پذیر در زنان عبارتند از اسهال شدید، بزرگ شدن شکم، درد شکمی، ضعف و خستگی، بی خوابی، رابطه جنسی دردناک و تغییرات هورمونی.
خیر، خوشبختانه طبق تحقیقات انجام شده سندرم روده تحریک پذیر منجر به سرطان نمی شود.
در اکثر مواقع رنگ مدفوع افرادی که مبتلا به سندرم روده تحریک پذیر هستند زرد یا سبز است. اما در برخی مواقع نیز ممکن است تغییر رنگ مدفوع رخ ندهد.